Według Wikipedii epidemiologia to badanie i analiza rozmieszczenia (kto, kiedy i gdzie), wzorców i uwarunkowań zdrowia oraz warunków chorobowych w określonych populacjach. Epidemiologia odgrywa ogromną rolę w dziedzinie zdrowia publicznego. Kształtuje decyzje polityczne i praktyki, oparte na dowodach, poprzez identyfikację czynników ryzyka chorób i profilaktycznej opieki zdrowotnej. Epidemiolodzy pomagają w projektowaniu badań, gromadzeniu i analizie statystycznej danych, zmienianiu interpretacji i rozpowszechnianiu wyników (w tym recenzowaniu i sporadycznych przeglądach systematycznych). Epidemiologia pomogła w opracowaniu metodologii stosowanej w badaniach klinicznych, badaniach zdrowia publicznego oraz, w mniejszym stopniu, w badaniach podstawowych w naukach biologicznych.

Główne obszary badań epidemiologicznych obejmują przyczynę choroby, przenoszenie, badanie epidemii, nadzór nad chorobami, epidemiologię środowiskową, epidemiologię sądową, epidemiologię zawodową, badania przesiewowe, biomonitoring i porównania efektów leczenia, np. w badaniach klinicznych. Epidemiolodzy wykorzystują wiele obszarów naukowych, takich jak biologia, aby lepiej zrozumieć procesy chorobowe. Matematyka i statystyka niezbędna jest z kolei, by efektywnie wykorzystać dane i wyciągnąć odpowiednie wnioski, a nauki społeczne, aby lepiej zrozumieć przyczyny bliższe i dalsze.

Epidemiologia dosłownie oznacza „badanie tego, co dzieje się na ludziach”, wywodzi się z greckiego epi, oznaczającego „na, wśród”, demos, oznaczające „lud, dzielnicę” i logos, oznaczające „studium, słowo, dyskurs”, a zatem z samej nazwy wynika, że epidemiologia dotyczy tylko populacji ludzkich. Jednak termin ten jest szeroko stosowany w badaniach populacji zoologicznych (epidemiologia weterynaryjna, znana również jak epizoologia), a w przypadku roślin epidemiologia botaniczna.

Rozróżnienie między „epidemią” a „endemią” po raz pierwszy nakreślił Hipokrates [3], aby rozróżnić choroby nawiedzające daną populację (epidemiczne) od tych, które „rezydują w populacji” (endemiczne). Wydaje się, że termin „epidemiologia” został po raz pierwszy użyty do opisania badań epidemiologicznych w 1802 r. przez hiszpańskiego lekarza Villalbę w jego dziele Epidemiología Española. Epidemiolodzy badają również interakcje chorób w populacji, stan znany jako syndem.

Termin epidemiologia jest obecnie szeroko stosowany, obejmując opis i przyczynę nie tylko chorób epidemicznych, ale także chorób w ogóle, a nawet wielu stanów niezwiązanych z chorobą, takich jak nadciśnienie, depresja i otyłość. Dlatego współczesna epidemiologia próbuje odpowiedzieć na pytania, jak wzór choroby powoduje zmiany w funkcjonowaniu ludzi.

Epidemiologia pola elektromagnetycznego (PEM)  bada wpływ czynnika zewnętrznego, jakim jest PEM, na stan zdrowotny ludzi, a też zwierząt i roślin.

Badania epidemiologiczne dzielą się pod względem przedmiotu i metody badania na:

1. Badania kohortowe.
2. Badania kliniczno-kontrolne.
3. Badania ekologiczne.

BADANIE KOHORTOWE  

Badania te analizują grupę osób wystawionych na jeden rodzaj ekspozycji i porównania występowania określonych chorób, porównując wyniki tej grupy do wyników grup z kontrastowymi ekspozycjami – może to być brak ekspozycji lub ekspozycja zasadniczo różniąca się ilościowo. Badania te wykonuje się w określonym przedziale czasowym, różnymi ekspozycjami oraz oceniają co dzieje się ze zdrowiem badanych  ludzi w określonym okresie (follow-up time).

Termin kohorta odnosi się do zamkniętej (lub ustalonej) populacji, która oznacza trwałe w niej członkostwo. Mimo, że ten typ badania jest drogi i czasochłonny, nie jest tak obciążony błędami systematycznymi, ponieważ w badaniu tym robi się mniej założeń odnośnie uczestników. Badania kohortowe są najbardziej przydatne w odniesieniu do chorób powszechnych. 

Badania kohortowe wykonywane są w sposób prospektywny (on-line) lub retrospektywny (off-line). Pierwszy sposób badań rozpoczyna się w momencie oceny ekspozycji i wszystkie wydarzenie rejestrowane są w czasie trwania badań (follow-up time). Sposób ten pozwala ponadto na ocenę ekspozycji w czasie badania. Drugi sposób badań wiąże się z oceną zarejestrowanej ekspozycji  i zarejestrowanych przypadków. Praktyka wskazuje, że prowadzenie badania kohortowego w sposób prospektywny daje większe możliwości ingerowania w przebieg badania, na co nie pozwala sposób retrospektywny. Ten ostatni jest, z kolei, łatwiejszy w analizie, ale bardziej narażony na błędy. 

Większość dużych programów badawczych w badaniu wpływu PEM na organizmy wykonano przy wykorzystaniu badań kohortowych. Wystarczy wspomnieć takie programy badawcze, jak INTERPHONE czy SEER. Także większość metaanalizy wykonywana jest w oparciu o badania kohortowe.

BADANIE KLINICZNO-KONTROLNE  (CASE – CONTROL STUDY)

Ten typ badania opiera się na grupie osób eksponowanych na czynnik ryzyka, cierpiących na określoną chorobę (grupa badawcza) i porównuje się ją z grupą osób zdrowych (grupa kontrolna). Ma to na celu stwierdzenie, czy osoby chore wykazują wyższą (lub niższą) ekspozycję. Badania te są bardziej obciążone błędami systematycznymi, ale są tańsze i łatwiejsze do przeprowadzenia. Dodatkową ich zaletą jest możliwość badania rzadkich chorób bez konieczności analizowania dużych populacji.  

BADANIA EKOLOGICZNE  

Badania te opisują schematy lub trendy na poziomie geograficznym i mogą być wykorzystywane do badania potencjalnych związków pomiędzy ekspozycjami na poziomie społeczności i chorobą. Badania ekologiczne dostarczają jednak najmniej danych, ponieważ nie są w stanie rzetelnie oszacować poszczególnych ekspozycji. 

Specjalistyczne prace dotyczące epidemiologii zawierają jeszcze inne typy badań, ale wiele z nich odnosi się do trzech wyżej wymienionych rodzajów.

Badania epidemiologiczne PEM,  a w szczególności badania kohortowe w wariancie retrospektywnym, a takie są najczęściej wykonywane, nie są badaniami o najwyższym stopniu wiarygodności. Przyczyną tego jest brak możliwości zupełnego wyeliminowania innych czynników ekspozycyjnych i pozostawienie jedynie PEM. W analizie wyników takich badań udaje się w dużym stopniu zminimalizować tę niekorzystną właściwość, tym niemniej pewien niepokój pozostaje.

Pomimo tej niedogodności badania epidemiologiczne, oceniające wpływ PEM na człowieka, wykonywane są od wielu lat i prowadzą do konkluzji, że nie można wskazać związku między ekspozycją ludzi na PEM a wzrostem zachorowalności. Taka opinia sformułowana została w raporcie FDA, omówionym na portalu ELEKTROFAKTY (https://elektrofakty.pl/2020/04/15/omowienie-raportu-fda-amerykanskiej-agencji-ds-zywnosci-i-lekow-analiza-ryzyk-wywolanych-przez-ekspozycje-pem/), a także w wytycznych ICNIRP (https://www.icnirp.org/en/activities/news/news-article/rf-guidelines-2020-published.html).

Prezentowane opinii publicznej wyniki badań, wskazujących na brak związku pomiędzy PEM, a indukowaniem różnych chorób, nie hamują wzrostu liczby osób i grup nacisku, usiłujących szerzyć w społeczeństwie „wiedzę” o czymś wręcz przeciwnym, czyli o związku PEM i nasilaniu się chorób o różnej etiologii. W związku z tym badania naukowe, a w tym badania epidemiologiczne, powinny być kontynuowane. Należy zwrócić uwagę na te obszary, które są nie jeszcze do końca przebadane. Takie luki w wiedzy mogą stanowić inspirację dla środowisk anty-elektromagnetycznych w formułowaniu petycji, protestów, oskarżeń  i innych form przekazu o szkodliwości PEM.

Przed badaniami epidemiologicznym stoją zatem nowe wyzwania, które można sprowadzić do czterech punktów [1]:

1. Brak  jednoznacznych  opinii co do mechanizmów biologicznych w oddziaływaniu bioelektromagnetycznym.
2. Wpływ bardzo niskiej, wszechobecnej ekspozycji PEM, z szerokiego spektrum częstotliwościowego, emitowanego przez różne źródła.
3. Szybkie zmiany w technologii i zmiany w intensywności eksponowania się użytkowników na PEM.
4. Wiele  jednoczesnych, czasami skorelowanych ze sobą ekspozycji. 

Ośrodki badawcze i poszczególni badacze, zaangażowani w badania bioelektromagnetyczne, formułują propozycje tematyki badawczej. Można tutaj zacytować jednego z najbardziej zaangażowanych w prace badawcze w sferze PEM, dr Dariusza Leszczyńskiego z Finlandii, który na swoim blogu proponuje następujący zestaw tematów: [2].  

1. Zmiany genetyczne i białkowe u ochotników poddanych działaniu PEM.
2. Nadwrażliwość osobnicza.  
3. Badania epidemiologiczne  prowadzone w warunkach realnej ekspozycji.
4. Efekty oddziaływania PEM na DNA.
5. Bariera mózg-krew (Blood-Brain Barrier).
6. Biologiczne i zdrowotne efekty wpływu technologii 5G na skórę.
7. Rozwój standardowych metod testowania.

Nie wszystkie badania maja charakter badań epidemiologicznych, ale można z pewnością do tego typu zaliczyć  badania 1, 3 i 6.

Japońskie centrum informacyjne PEM, które koordynuje badania na temat bioelektromagnetyzmu w tym kraju, uruchomiło 13 tematów badawczych realizowanych w uniwersytetach i instytutach badawczych. Warto przypatrzyć się tym tematom – część z nich, wymieniona niżej, może być przypisana do grupy badań epidemiologicznych: 

1. Badanie efektów biologicznych w organizmie ludzkim przy oddziaływaniach fal elektromagnetycznych milimetrowych i submilimetrowych.
2. Wpływ ekspozycji PEM średnich częstotliwości na organizm.
3. Progi bólowe w stymulacji elektromagnetycznej przy średniej częstotliwości  
4. Wpływ efektu wieku i warunków zewnętrznych na progi termiczne przy milimetrowych  PEM .
5. Poziom wytrzymałości cieplnej na PEM o częstotliwościach radiowych.  
6. Walidacja wyników badań wykonanych w Narodowym Instytucie Toksykologi w USA.
7. Efekt oddziaływania PEM o częstotliwości radiowej na zdrowie dzieci.

Badania epidemiologiczne, ale też prowadzone równolegle badania in vivo oraz in vitro, mogą przyczynić się do powiększenia wiedzy na temat wpływu PEM na organizm ludzki i dlatego powinny być cały czas prowadzone – nawet jeśli na pewnym etapie wskazują na brak szkodliwości PEM. Celem badań powinno być poznanie mechanizmów biologicznych, co z kolei pozwoli na dopasowanie technologii telekomunikacyjnych do warunków biologicznych. Wyniki badań powinny prowadzić do przekonania, że w pewnym zakresie metodycznym (założenia, ograniczenie aparatu badawczego, jakość badań statystycznych) i na pewnym etapie rozwoju danej dziedziny wiedzy nauka może generować sądy rozstrzygające. Nie istnieje zatem możliwość, aby o tego typu problemach dyskutowały osoby nie posiadające wiedzy ani kompetencji do wypowiadania się w dziedzinie oddziaływania PEM na organizm ludzki.     

Literatura

1. Epidemiology of Electromagnetic Fields (ed. Martin Roosli), CRC Press, 2014

2. Leszczyński D. 2017. Brief Report on Gaps in the Knowledge,  https://betweenrockandhardplace.wordpress.com/tag/dariusz-leszczynski/