Badania wpływu pola elektromagnetycznego (PEM) na organizmu ludzkie są mniej lub bardziej intensywnie prowadzone w wielu ośrodkach badawczych na całym świecie. Największą wiarygodność zyskują badania prowadzone przez zespoły międzynarodowe, takie jak INTERPHONE czy SEER.  

W ostatnich latach pediatrzy są coraz częściej pytani o używanie przez dzieci urządzeń elektromagnetycznych i ryzyko narażenia na pola elektromagnetyczne. Dlatego potrzebna jest większa niż kiedykolwiek wcześniej wiedza na temat narażenia dzieci na promieniowanie elektromagnetyczne. Wykonanych zostało wiele badan, których wyniki można znaleźć w bogatej bibliografii. Wyniki te odznaczają się dużym zróżnicowaniem, jeśli chodzi o ocenę wpływu PEM na dzieci i nastolatków, z jednym wszakże punktem wspólnym: należy zachować zasady ostrożności (precautionary principles). Takie zasady wynikają z faktu, że osoby z tej grupy wiekowej są wystawione na działanie wielu źródeł PEM (rys. 1).

Zasady ostrożnościowe stanowią też o tym, że Japońskie Centrum ds. Informacji o PEM (JEIC) prowadzi dużą akcję informacyjną na temat działania pola elektromagnetycznego  w środowisku, w którym przebywają dzieci. Prowadzone są seminaria informacyjne dla nauczycieli szkół, a także rozpowszechniana jest w środowiskach edukacyjnych broszura informacyjna na temat PEM (rys. 2)

Zróżnicowane wyniki badań skłoniły badaczy do przygotowania programu badawczego, mającego charakter międzynarodowy. W latach 2010-2015 przeprowadzono internacjonalne badania wpływu PEM od telefonii komórkowej na zdrowie dzieci i nastolatków, ze szczególny uwzględnieniem chorób nowotworowych  mózgu. Program tych badań został nazwany MOBY-Kids. W programie wzięły udział  Australia, Austria, Kanada, Francja, Niemcy Grecja, Indie, Izrael, Włochy, Japonia, Korea, Niderlandy, Nowa Zelandia, Hiszpania. 

Badania prowadzono w celu oceny, czy korzystanie z telefonów bezprzewodowych (a zwłaszcza wynikające z niego narażenie na pola elektromagnetyczne o częstotliwości radiowej (radio frequency RF) i o skrajnie niskiej częstotliwości (extremely low frequency – ELF)) zwiększa ryzyko nowotworów mózgu u młodych ludzi. W latach 2010–2015 do badania włączono 899 osób z guzami mózgu w wieku od 10 do 24 lat oraz 1910 osób z grupy kontrolnej (operowanych z powodu zapalenia wyrostka robaczkowego) dobranych pod względem daty rozpoznania, regionu badania i wieku. Wskaźniki uczestnictwa wyniosły 72% w przypadku grupy badanej  i 54% w przypadku grupy kontrolnej.

Średni wiek w grupie badawczej i kontrolnej wynosił odpowiednio 16,5 i 16,6 lat; 57% stanowili mężczyźni. Zdecydowaną większość uczestników badania stanowili użytkownicy telefonów bezprzewodowych, nawet w najmłodszej grupie wiekowej, a w badaniu uczestniczyła znaczna liczba użytkowników długoterminowych (powyżej 10 lat): ogółem 22%, 51% w grupie wiekowej 20–24 lata.

Większość nowotworów była typu neuroepitelialnego (n = 671), głównie glejaka. Ustalono, że iloraz szans (OR) guzów mózgu maleje wraz z upływem czasu od rozpoczęcia korzystania z telefonów bezprzewodowych, ze skumulowaną liczbą połączeń i skumulowanym czasem rozmów, szczególnie w grupie wiekowej 15–19 lat. Zaobserwowano także tendencję spadkową OR wraz ze wzrostem szacunkowej skumulowanej energii właściwej RF i gęstości prądu indukowanego ELF w przestrzeni występowania guza.

W tym dużym, międzynarodowym badaniu kliniczno-kontrolnym dotyczącym guzów mózgu  nie zaobserwowano zwiększonego ryzyka neuronabłonkowego guza mózgu ani w związku z używaniem telefonów bezprzewodowych, ani szacowaną dawką ELF lub RF z telefonów bezprzewodowych. Zaobserwowano malejące tendencje w zakresie ryzyka w zależności od czasu od rozpoczęcia stosowania i skumulowanego czasu połączenia. Z badań na ludziach   nie można  sądzić a priori, że odzwierciedla to ochronny wpływ używania telefonów bezprzewodowych na ludzi. Analizy sugerują, że to odkrycie, które można przypisać głównie obserwacjom w grupie wiekowej 15–19 lat, można wyjaśnić różnicą w przypominaniu sobie danych użytkowania telefonów komórkowych  i efektach występowania symptomów przedchorobowych. Co więcej, nie można wykluczyć szczątkowych czynników zakłócających pochodzących ze źródeł, które  nie zostały zidentyfikowane, pomimo dużych wysiłków badaczy w ich  identyfikacji. Dlatego chociaż  badanie nie dostarcza dowodów na związek przyczynowy między używaniem telefonów bezprzewodowych a występowaniem  guzów mózgu u młodych ludzi, możliwe źródła błędu systematycznego nie pozwalają  wykluczyć niewielkiego wzrostu ryzyka spowodowanego tym używaniem.

Generalne przesłanie wyników bada MOBI-Kids, wskazujące a brak związku pomiędzy PEM telefonii komórkowej i generowaniem chorób nowotworowych u dzieci i nastolatków spowodowało, że w wytycznych ICNIRP i unormowaniu, przyjętym przez większość krajów europejskich nie występują specjale limity PEM dla dzieci. Jednak w kilku krajach wprowadzone zostały ograniczenia w zastosowaniu do specjalnych obszarów.  

Reklamowanie i sprzedaż telefonów komórkowych dzieciom przed siódmym rokiem życia są zabronione w Belgii.   We Flandrii, prowincji belgijskiej, limit natężenia pola elektrycznego wynosi 7% wartości unijnej w miejscach publicznych, jak dom, szkoła, czy przedszkole.  

W Chorwacji, w  miejscach specjalnych, takich jak domy, biura, szkoły, place zabaw, szpitale i domy opieki, limit wynosi 40% poziomu referencyjnego UE (natężenie pola elektrycznego) i 16% gęstości mocy.

W Grecji, prawo o komunikacji elektronicznej ustanawia ograniczenia podstawowe w wysokości 70% rekomendacji UE i 60% w przypadku, kiedy stacje bazowe ulokowane są bliżej niż 300 m od szkół, przedszkoli, placów zabaw, szpitali i domów opieki. Instalacja stacji bazowych jest niedozwolona w granicach tych lokalizacji.

 Szwajcaria przyjmuje  ostrzejsze od wytycznych ICNIRP  przepisy, wartości 10% poziomów referencyjnych UE stosowane w miejscach „wrażliwych”, takich jak osiedla mieszkaniowe, szkoły, które usytuowane są w pobliżu anten bazowych, stacji nadawczych RTV czy instalacji radarowych

 W opracowaniu tekstu wykorzystano: 

·      G. Castaño-Vinyals i wielu inych, Wireless phone use in childhood and adolescence and neuroepithelial brain tumours: Results from the international MOBI-Kids study, Environment International, volume 160, February 2022,  

·      Jin-Hwa Moon, Health effects of electromagnetic fields on children, Clinic and Experimental Pediatrics, 2020 Nov; 63(11): 422–428

·       https://elektrofakty.pl/2020/02/18/przepisy-normatywne-w-obszarze-pola-elektromagnetycznego-analiza-porownawcza-przepisow-w-europie-i-wybranych-krajach-pozaeuropejskich/